Tachimetr Zeiss SM 4

Kupiony z ogłoszenia od geodety, który postanowił zlikwidować działalność gospodarczą. Powód? Kontakty z ośrodkami stały się dla niego koszmarem – nie dziwota, pomyślałem sobie.
Tachimetr Zeiss SM 4 to konstrukcja z końca lat 70-tych. Dzisiaj to już zabytek techniki, a niegdyś obiekt pożądania geodety. W moim egzemplarzu nie działa pomiar odległości. Nikt już takiego sprzętu nie serwisuje, bo i po co, skoro są nowsze i bardziej sprawne. Od “bidy” może robić za teodolit. W SM 4 odczyt kierunków w mikroskopie jest bardzo jasny, czytelny i mocno powiększony (gorzej jest w instrumentach Zeiss East). Błąd indeksu 4 c sprawił mi wiele kłopotu. Metodą dedukcji został usunięty. Zatem geodeto, do dzieła!

Rys. 1. Wycinek z prospektu. Koniec lat 70-tych wieku dwudziestego.

1. Luneta: analaktyczna, obraz prosty, powiększone 25x, średnica obiektywu: 40 mm, obraz w lunecie prosty, długość lunety 170 mm.

2. Pomiar kątów: optyczny, odczyt w mikroskopie obok lunety, kręgi ze szkła organicznego, podział miary kątowej na stopnie lub grady, najmniejszy odczyt 1′ lub 1c, szacowanie kąta 0.1′ lub 0.1c.

3. Pomiar odległości: fala promieniowania 910 nm.

4. Nadajnik: dioda luminescencyjna GaAs.

5. Obiektyw: φ 40 mm, f = 160 mm.

6. Zakres pomiaru: zasięg do:

   Zakres I   Zakres II   Ilość luster

    700 m      1000 m             1

   1000 m     1500 m             3

   1500 m     2000 m             7

   2000 m    3000 m            19

7. Widoczny odczyt: wyświetlany 999,999 m.

8. Dokładność (średni błąd pomiaru):

   – kierunek mierzony w dwóch położeniach lunety: 13″ lub 10cc,

   – kąt pionowy 13″ lub 10cc,

   – jednokrotny pomiar odległości: zakres I +/-5-10 mm + 2 x 10-4xD, zakres II +/-2 cm + 2×10-4xD,

   – kompensator koła pionowego: zakres działania 14c, dokładność 13cc.

9. Przewaga libell: libella rurkowa 30″ na 2 mm, libella sferyczna 15′ na 2 mm.

10. Centrowanie: statyw OPTON, mocowanie DIN 18719.

11. Pionownik optyczny: powiększenie 2-krotne, zakres ogniskowania 0.60 m do nieskończoności.

12. Wymiary: instrument 220x340x150 mm, skrzynia 385x465x235 mm.

13. Waga: instrument (z baterią) 6.5 kg, statyw 0.8 kg, akumulator 0.5 kg, skrzynia 6.5 kg.

14. Nazwa: SM 4 ze statywem i kasetą akumulatora w skrzyni (statyw S 22).

15. Kręgi kierunków: z kręgiem odczytowym w stopniach 70 2811, z kręgiem odczytowym w gradach 70 2810.

Fragment instrukcji obsługi w języku polskim

3. Przygotowanie do pomiaru.
3.1. Ustawienie statywu i centrowanie.
3.1.1. ………………………………………,……
3.1.2. …………………………………………….
3.2. Centrowanie przy pomocy optycznego pionu.
3.3. Poziomowanie.
3.4. Centrowanie przy pomocy optycznego pionu.
3.5. Ustawienie ostrości krzyża nitek.
3.6. Sprawdzenie baterii.
– włączyć instrument przy pomocy głównego pokrętła (19) , ustawić w pozycji 1
· zero (0) w LED(dioda elektroluminescencyjna – wskaźnik 0 odczytu)-SM4 gotowy do
pomiaru
– pojawi się w LED punkt”. ” -bateria ma niedostateczne napięcie
– celem pomiaru napięcia baterii należy ustawić pokrętło zakresu pomiaru (18) na poz. BATT
jednocześnie główne pokrętło (17) pozycja 1
– gdy znajduje się igła wskaźnika w prawej części wskaźnika napięcia (2),zielone pole, bateria
naładowana
– gdy znajduje się igła wskaźnika na czarnym polu ,bateria częściowo naładowana, gotowa do
pomiaru
– gdy znajduje się w lewej części pola (2) ,bateria rozładowana
3.7. Uwzględnienie refrakcji, pokrętło (19) – przed rozpoczęciem pomiaru wg tabeli na
instrumencie.
-zmiana współczynnika refrakcji podczas pomiaru jest niedozwolona
3.8. Zakres pomiaru – pokrętło (18) synchronizacja dokładności odległości zobacz tabela
zakres 1 dokładności 5 mm zakres 2 d dokładności 1-2 cm
odległości liczba luster odległości liczba luster
do 700m 1 do 1000m 1
do 1000m 2 do 1500m 2
do 1500m 7 do 2000m 7
do 2000m 19 do 2000m 19
4. Pomiar.
4.1. Celowanie.
4.2. Pomiar kąta poziomego.
4.2.1. Ustawić lustro odpowiednio do emitora.
4.2.2. Odczyt kąta poziomego i pianowego.
4.2.3. Wycelować na lustro.
4.3. Pomiar odległości.
-pokrętło włącznika (17) pozycja 1
-regulator mocy sygnału (21) ustawić w czarnym polu, delikatnie pokręcaniem tam
i z powrotem pokrętłem (21)
-po ustabilizowaniu sygnału w czarnym polu wyzwalanie pomiaru poprzez podniesienie
do góry dźwigni (18)
a następnie swobodne opuszczenie -pomiar przebiega automatycznie w ciągu 5 sekund
we wzierniku LED
pojawia się pulsujące punkty a po zakończeniu pomiaru pojawi się wynik.
4. Przerwa w pomiarze spowodowana przez przechodniów lub samochody, nie wpływa
na wynik a pomiar jest kontynuowany z chwilą ustąpienia przeszkody. Po każdej serii
pomiarów zaleca się wyłączyć instrument na pozycje (0)
5. Wskazówki do pomiaru odległości:
– stała dodawania lustra dla SM4 zostaje wprowadzona automatycznie do wartości zero przy
pomocy wewnętrznego wzorca pomiaru. Dotyczy to jedynie luster Zeiss Oberkochen .
Jednoznaczenie wyników przy pomiarach odległości powyżej 1 km
– ustawiamy odpowiedni współczynnik refrakcji
– wykonujemy pomiar 871,342m
– wykonujemy pomiar przy współczynniku refrakcji ,, 0 ” 871,208
– powtarzamy pomiar przy współczynniku refrakcji “8 ” 871, 481
– obliczamy różnicę ,, (8) “-,, (0) ” 0,273m ”
– wynik dzielimy przez 10 cm na każdy 1 km 2, 7 km
– wynik końcowy 2671,342 in
6. Justowanie:
– błąd nierównoległości systemu emisyjnego do osi optycznej instrumentu
– objawy V V ” `
– zbyt silna moc sygnału przy wycelowaniu lustra i jednocześnie wzrost mocy sygnału
podczas zmiany położenia osi celowania przy pomocy leniwek
– usuwanie
– poluzować śruby kontrujące (22), (23) o 1-2 obroty
– wycelować na lustro centrycznie
– włączyć instrument ON (17) ,regulator sygnału
– śruby justujące (22a), (23a) długo dokręcać aż przy centrycznym celowaniu zostanie
osiągnięty maksymalny sygnał.

Rys. 2. Cel do sprawdzenia warunków geometrycznych tachimetru oraz odręczny raport ze sprawdzenia.

Fot. 1. Instrument na stanowisku testowym.

Opracował: