Układ współrzędnych płaskich Rauenberg
Informacje o terminie Rauenberg wykazane na początku opracowania geodecie powiedzą niewiele
i stąd uzupełnienie:
Wzgórze Rauenberg położone jest w dzielnicy Berlina Poczdam. W roku 1832 osadzono tam podstawowy punkt
triangulacji Prus Wschodnich. Na podstawie obserwacji astronomicznych określono współrzędne geograficzne,
geodezyjne i odwzorowano je na współrzędne płaskie w odniesieniu do elipsoidy Bessela. Ponadto wyznaczono
azymut na wieżę Kościoła Mariackiego w Berlinie odległego o 8 km (73 m wysokości). Do roku 1945 punkt
stanowił podstawę rozwinięcia niemieckiej sieci triangulacyjnej. Obecnie w tym miejscu znajduje się pomnik
(fotografia poniżej) a geometryczne miejsce punktu wyznacza granitowy obelisk.
Na terenach Ziem Odzyskanych w co niektórych Ośrodkach Dokumentacji zachowano dane osnowy
geodezyjnej w układzie Rauenberg i co pokazuje powyższe opracowanie dane te bywają przydatne
w opracowaniach geodezyjnych.
– Rauenberg – dzielnica Freudenberga
– Rauenberg – miasto w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia,
w powiecie Rhein-Neckar
– Rauenberg – związek gmin w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia,
w powiecie Rhein-Neckar
– Rauenberg – punkt triangulacyjny
W polu powyżej przypadki użycia słowa
Rauenberg uzyskane z internetu. Na
forach dyskusyjnych tylko pytania i brak
odpowiedzi. Powyżej fragment Instrukcji
korzystania z układu Rauenbrerg oraz
fragment instrukcji z roku 1920
dopuszczający stosowanie układów
współrzędnych byłych Państw
zaborczych.
Na studiach usłyszałem o istnieniu lokalnego systemu odwzorowania kartograficznego Rauenberg.
W jednym z przetargów widnieje przedmiot zamówienia „przeliczenie współrzędnych lokalnego układu
Rauenberg na układ państwowy „2000”. Otóż na początku wieku 21-go w jednym z Ośrodków Dokumentacji
Geodezyjnej i Kartograficznej natknąłem się na materiały traktujące szerzej o układzie Rauenberg z opisem
sposobu odwzorowania. Jest to odwzorowanie walcowe poprzeczne – sieczne z zastosowaniem reguły
odwzorowawczej Gaussa Krügera. Odwzorowanie płaszczyznowe powstaje z rozwinięcia trzystopniowych pasów
z południkiem centralnym 18 w przypadku min. Opolszczyzny. Sferą odwzorowania jest elipsoida Bessela (inne to
elipsoida Clarke’a, Hayforda, Legandre’a, Krassowskiego itd.) Ze zdziwieniem zauważyłem poważne analogie do
nieobowiązującego już układu „1942” Pułkowo, układu „Borowa Góra” i obowiązującego układu WGS „2000”.
Jak na razie nie mam odpowiedzi co do punktu Rauenberg przyłożenia elipsoidy do geoidy ? Spotykałem się ze
spolszczonym słowem „Sucha Góra” oraz wskazaniem miejsca dzielnicę Berlina Podstdam ???. Na podstawie
danych zebranych z terenów powiatu kluczborskiego i oleskiego zdiagnozowałem przesunięcie układu Rauenberg
względem układu „2000”. Również ułożona została tabela do przeliczeń współrzędnych z układu Rauenberg na
układ 2000. Punkty wykazane w tabeli są materialnie identyczne dla tych dwóch układów. W praktyce z tabeli
można pewne punkty odległe od obszaru opracowania usuwać i uzupełniać tabelę o punkty identyczne w dwóch
układach w pobliżu miejsca opracowania o ile takie uda się zidentyfikować a praktyka pokazuje, ze jest to
możliwe.
Na przykładzie wsi Bodzanowice powyższy schemat pokazuje ciągi sieci poligonizacji technicznej
rozwiązanej w latach 30-tych wieku dwudziestego. W terenie zachowały się w dużej mierze punkty tej
osnowy stabilizowane podwójną rurką ceramiczną pokrytą politurą. Ciągi starej poligonizacji pokazane
są kolorem czerwonym. Kolorem zielonym pokazana jest osnowa pozioma III klasy. Jeden z punktów
osnowy przedwojennej zaadaptowany został na punkt osnowy poziomej II klasy. I to okazało się być
jedynym wspólnym punktem dla starej osnowy poligonowej wsi Bodzanowice. Pozostałe punkty
przeliczone zostały poprzez transformację wiernokątną z zastosowaniem zależności z tabeli powyżej.
A pomiar kontrolny z wykorzystaniem techniki GNNS wykazał nieznaczne odchyłki we współrzędnych
przetransformowanych punktów. Idąc dalej tym tropem pozwoliłem sobie obliczyć współrzędne punktów
granicznych na podstawie zachowanych zarysów pomiarowych. Również tutaj na podstawie prac
geodezyjnych mogłem zweryfikować jakość owych przeliczeń. Poniżej formularze z operatu
pomiarowego wsi Bodzanowice z lat 30-tych. Czasokres trwania pracy (pomiar i rozwiązanie osnowy,
stabilizacja i pomiar granic) to dwa lata. Formularz do pomiaru kątów jest praktycznie taki sam jaki
stosowano do pomiaru poligonizacji do końca lat 80-tych. Domyślam się, że kierunki były szacowane do
1/4 tej działki minuty stopniowej. Są tam też kolumny do obliczeń kontrolnych.. Tabela niżej to
obliczenia współrzędnych punktów osnowy poligonowej. Do czasów nastania ery komputerów takie
formularze obliczeń wypełniało się w Naszej geodezji. A sprzęt obliczeniowy to arytmometr, tablice
funkcji trygonometrycznych, ołówek i pióro. Takie to były czasy. Od lat początku wieku 20-go do
połowy lat 80-tych tegoż wieku dość powszechnie posługiwano się niezmienioną techniką pomiarową i
obliczeniową. A praktyka pokazuje, że jak posługiwał się ową techniką solidny geodeta to wyniki jego
pracy wytrzymują porównania ze współczesnymi technikami. A tam gdzie naciągano i naciąga się nadal
to nawet sportowa taśma parciana te manipulacje wykaże. Technika jedynie pomaga, ułatwia pracę
geodety ale w żadnym stopniu nie zwalnia od wyjazdów w teren dla dokonania pomiarów i nie zapewni
jakości gdy pomija się podstawowe zasady realizacji pracy: poprawną analizę materiałów otrzymanych
do realizacji pracy, rzetelne wykorzystanie danych w terenie oraz pomiary z zastosowaniem uznanych
standardów i jak najwięcej niezależnych elementów kontrolnych. Tu nic nie zmieniło się od wieków. Za
wyjątkiem techniki. Technika komputerowa bardzo kusi do chodzenia na skróty. Niegdyś naciąganie było
bardziej pracochłonne od powtórnego pomiaru. Teraz jest niemal równoważne i stąd ta pokusa. A jak już
owe naciąganie wypłynie na powierzchnię to tylko nieliczni się czerwienią ze wstydu. Takie czasy.
Powyżej wykaz współrzędnych punktów osnowy poligonowej oznaczonych w tabeli kółkami z kropką pośrodku.
Dwa koncentryczne kręgi z „zadaszeniem” to punkty mikrotriagulacji (boki trójkątów 2-3 km). Bez
dodatkowych symboli punkty osnowy pomiarowej tzw. „Kleinpunkte” (małe punkty). Wykazy sporządzane były
do kart mapy katastralnej. U góry wykazu uwaga natury ogólnej: do współrzędnych X należy dodać
dwucyfrowy przedrostek 56. Do współrzędnych Y należy dodać dwucyfrowy przedrostek 65.
Powyżej fragment szkicu osnowy poligonowej
wsi Bodzanowice z połowy lat 30-tych.
Numerem 3 zaznaczono punkt mikrotriagulacji.
Spotkałem się w jednym z Ośrodków (nie
pamiętam w jakim) obliczenie współrzędnych
płaskich takiego punktu na podstawie danych
długość i szerokość geograficzna pozyskanych
na podstawie obserwacji astronomicznych par
gwiazd. Dzisiaj z takim przypadkiem bardzo
dobrze radzi sobie technika GNNS z pewnymi
co prawda ograniczeniami o których istnieniu
warto wiedzieć. Od znajomego mieszkającego
w Szwecji dowiedziałem się, że stosowanie
techniki RTK w strefie zabudowanej jest tam
systemowo zabronione Na ile jest to prawdą
tego nie zweryfikowałem. Poniżej
opisy topograficzne dla trzech punktów osnowy
poligonowej.
Przykład zarysu pomiarowego wsi Bodzanowice wykorzystany do obliczenia współrzędnych punktów
granicznych. Na zielono zakreślono numery z zarysu przyjęte do obliczeń. Na czerwono zanumerowano punkty
dla których brakowało numerów.
Przykład zarysu pomiarowego wsi Zdziechowice wykorzystany do obliczenia współrzędnych punktów
granicznych stanowiących granicę obrębu ze wsią Goła. Na zielono zanumerowano punkty granicy wsi.
Porównanie współrzędnych pozyskanych graficznie ze współrzędnymi opracowanymi na podstawie pomiaru
zgodnego z obowiązującymi standardami.
Porównanie współrzędnych pozyskanych z obliczeń na podstawie przetransformowanej na układ „2000”,
osnowy katastralnej oraz zarysów pomiarowych ze współrzędnymi opracowanymi na podstawie pomiaru zgodnego
z obowiązującymi standardami.
Przykład poprawy stanu granic na mapie ewidencji gruntów i budynków poprzez zastąpienie granic
pozyskanych graficznie (kolor czerwony) granicami pozyskanymi z obliczeń na podstawie zarysów
pomiarowych oraz przeliczonej osnowy katastralnej (kolor zielony). Uwagę zwraca brak kolizji granic
z budynkami.
Opracował: Jerzy Leszczuk
