Dzięki uprzejmości znanego użytkownika GeoSell, Pana Jerzego Leszczuka, otrzymaliśmy od niego kolejny artykuł poświęcony tematyce geodezyjnej. Tym razem autor przybliża zagadnienie wyznaczania południka geograficznego – jednej z kluczowych linii odniesienia w geodezji i kartografii. W opracowaniu znajdą Państwo omówienie zasad oraz metod określania południka geograficznego, a także praktyczne spojrzenie na ten proces z perspektywy doświadczonego geodety. Zachęcamy do lektury i poznania kolejnych tajników pracy geodezyjnej przedstawionych przez Pana Jerzego.
Jeżeli ktoś chciałby poszerzyć swoją wiedzę na temat metod wyznaczania południka miejscowego oraz praktycznych aspektów związanych z tym procesem, zapraszamy do lektury wcześniejszego artykułu Pana Jerzego Leszczuka: „Wyznaczanie południka miejscowego”.
Wstęp
Pięć lat temu zabawiłem się w wyznaczenie południka miejscowego.
Wtedy do obserwacji wykorzystałem analogowy teodolit Carl Zeiss Theo 080 A. W dniu 25,10,2025
powtórzyłem eksperyment z użyciem teodolitu elektronicznego Topcon DT – 20 B.
Aby umożliwić celowanie na tarczę słońca bez obawy uszkodzenie wzroku skonstruowałem dodatki
widoczne na zdjęciu 1. Przy celowaniu na słońce chroniłem oczy okularami
do spawania. Kiedy tarcza słoneczna była w centrum lunety na pryzmacie łamiącym okularu lunety pojawiał
się najbardziej świecący punkt (jak na zdjęciu nr 3). I tak słońce przechodziło przez południk miejscowy
przy najwyżej podniesionej lunecie:
| Czas | Kierunek poziomy | Kierunek pionowy | Kąt podniesienia lunety |
| 12¹⁰ | 0,000 | 70,32 | 29,68 |
| 12³⁰ | 5,850 | 69,36 | 30,64 |
| 12³⁵ | 7,640 | 69,53 | 30,47 |
| 12⁴⁰ | 9,030 | 69,67 | 30,33 |
Kierunki wyznaczono z precyzją nie na punkt a na środek tarczy. Ważne jest że potwierdziło się przejście
słońca przez południk miejscowy o godzinie 1230 czasu letniego i o godzinie 1130 czasy zimowego. Ponadto
wyznaczyłem zbieżność południków (konwergencję Gaussa) wynoszącą 0,89 Grada. Zdarzenie ilustrują
obrazy 5i 6.
na okular – własnej kompozycji.
dolny punkt odcinaka zaprojektowałem w odległości 6,23 m po przedłużeniu ściany budynku a górny punkt
pokrywał się z narożnikiem budynku. Przy użyciu teodolitu przedłużyłem odcinek markując przebieg południka
w bezpiecznych miejscach.
to w peryskopie okularu następowało maksymalne żarzenie.
w odstępie co 5 minut czasowych. Te pokazuję jako przykład.
Opracował:
Jerzy Leszczuk